बालकथा- झण्डाको रहस्य

(​सन्दर्भ : राष्ट्रिय झण्डा दिवस, पुस १ गते)

​पुस महिनाको त्यो रात निकै चिसो थियो । आकाशमा कालो बादल थिएन, तर बाक्लो कुहिरोको सेतो कम्बलले गाउँलाई पुरै ढाकेको थियो ।

जाडोले गर्दा मानिसहरू आ–आफ्नो न्यानो घरभित्र ओछ्यानमा गुँडुल्किरहेका थिए । चारैतिर यस्तो शान्ति छाएको थियो कि कसैले सास फेरेको आवाज पनि सुनिएला जस्तो हुन्थ्यो ।

​आँगनमा ठड्याइएको फलामको पोलमाथि नेपालको राष्ट्रिय झण्डा शानले फहराइरहेको थियो । बाजे र आठ वर्षकी सानी नातिनी जुनेली आगो ताप्ने भट्टीको छेउमा बसेर कुरा गरिरहेका थिए । जुनेलीको नाम चन्द्रमाको उज्यालोमा राखिए पनि, आज कुहिरोले गर्दा चन्द्रमा धमिलो थियो ।

​बाजेले आफ्नो पुरानो कमिजको बाहुला माथि सार्दै भने, “नानी, जाडो बढ्यो है ? ल अब सुत्न जानुपर्छ ।”

​त्यसबेला जुनेलीले पोलमाथि बिस्तारै हलचल गरिरहेको झण्डातिर हेरिन् । हावा थिएन, पात पनि हल्लिएका थिएनन्, तैपनि झण्डा किन हल्लिरहेको थियो ?

​जुनेलीले बाजेको हात समाउँदै गुनगुनाइन्, “बाजे, बाजे ! हावा त चलेकै छैन । मलाई त चिसो हावाको स्पर्श पनि भएको छैन । अनि यो हाम्रो प्यारो झण्डा चाहिँ रातभरि किन हल्लिरहन्छ ? के यसलाई चिसो लागेर काम्दैछ ?”

​बाजेले जुनेलीलाई न्यानो गरी आफ्नो नजिक तान्दै मुस्कुराए । उनको अनुहारमा युद्ध, प्रतीक्षा र अथाह प्रेमका अनुभवहरू झल्किन्थे । उनले चन्द्रमाको धमिलो उज्यालो परिरहेको झण्डातिर हेरेर शान्त स्वरमा जवाफ दिए, “यो हावाको कारणले हल्लिएको होइन, मेरी नानी । न त यसलाई चिसो लागेर नै काँपेको हो । यो त हाम्रो देशको अनन्त सम्झनाले र यसको गौरवशाली कथाले हल्लिरहन्छ ।”

​“कथाले ? कस्तो कथा बाजे ?” जुनेलीको निर्दोष आवाजमा गहिरो जिज्ञासा थियो । उनले आफ्नो सानो टाउको उठाएर बाजेको आँखामा हेरिन् ।

​बाजेले विस्तारै भन्न थाले, “हेर नानी, यो झण्डाभित्र दुई त्रिकोण मात्र छैनन् । यसको रातो रङ्गमा, नीलो किनारामा र सेतो चन्द्र-सूर्यभित्र हजारौँ कथाहरू लुकेका छन् । यी कथाहरू यति शक्तिशाली छन् कि यिनै कथाको धड्कनले यो झण्डा रातभरि जागा रहन्छ ।”

​बाजेले आगोको रापमा सेकिँदै गरेका आफ्ना हात जुनेलीतिर फर्काएर भने, “यदि तिमी नजिकबाट हेर्छ्यौ भने, यसको रातो रङ्गमा तिमीले रगतका थोपा होइन, हजारौँ वीर-पुर्खाहरूको पसिनाका थोपा मेटिएको देख्छ्यौ । उनीहरूले देश बचाउन र बनाउनका लागि बगाएको पसिनाको उज्ज्वल सपनाहरू देख्छ्यौ ।”

​जुनेलीले आँखा साँघुरो पारेर झण्डामा ध्यान दिइन् । उनलाई लाग्यो, झण्डाको रातो कपडाभित्र धेरै अनुहारका छायाँहरू नाचिरहेका छन् । कोही युद्धका मैदानमा बन्दुक समातेर लड्दै गरेका, कोही हिउँले ढाकेको बाटोमा भारी बोकेर हिँड्दै गरेका, कोही जोगाउँदै गरेका, कोही भविष्यको बाटो खन्दै गरेका । ती सबै अनुहारहरूमा एउटा साझा भाव थियो- ‘देशप्रेम’।

​“ती सबै अनुहारहरू हाम्रा पुर्खाहरू हुन्,” बाजेले भने । “रातो रङ्ग वीर र साहसी नेपालीको शक्ति र विजयको प्रतीक हो, जसले कहिल्यै कसैको अगाडि झुकेनन् ।”

​“अनि यो नीलो किनाराले के भन्छ नि बाजे?” जुनेलीले सोधिन् ।

​बाजेले आकाशतिर हेरे, जहाँ कुहिरो पातलिँदै थियो । “नीलो रङ्ग भनेको शान्ति, आकाश र विशालताको रङ्ग हो । यो रङ्गले भन्छ- नेपालीहरू जति नै शक्तिशाली र बहादुर भए पनि, उनीहरू संसारमा शान्ति र मित्रता चाहन्छन् । यो किनाराले हामीलाई सधैँ शान्त र मेलमिलापमा बस्न प्रेरणा दिन्छ ।”

​जुनेलीले गहिरो सास फेरिन् । अब उनलाई नीलो किनारा पनि बोलिरहेको जस्तो लाग्यो, जसले भन्दै थियो- ‘शान्त बन, सबैलाई माया गर ।’

​“बाजे, झण्डाको बीचमा त चन्द्रमा र सूर्यको चित्र पनि छ, किन होला ?”

​बाजेको आँखामा चमक आयो- “हो, नानी ! यो चन्द्रमा र सूर्य साधारण चित्र होइनन् । यिनीहरूले नेपाल जति पुरानो छ, त्यति नै नयाँ र अनन्त छ भन्ने सन्देश बोकेका छन् । चन्द्रमाले रातमा शीतलता र शान्ति दिन्छ, जसले हामीलाई सधैँ शीतलताका साथ सोच्न प्रेरित गर्छ । सूर्यले दिनभरि तातो र उज्यालो दिन्छ, जसले भन्छ- नेपालको भविष्य सूर्यझैँ सधैँ चम्किलो र उज्यालो हुनेछ ।”

​“र, सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा, यी दुई त्रिकोण,” बाजेले झण्डाको आकारमा औँला राखे ।

“हाम्रो झण्डा संसारकै एउटा मात्र त्रिकोणात्मक झण्डा हो । यसको आकारले हाम्रो हिमालहरूको शिरको प्रतिनिधित्व गर्छ । यी दुई त्रिकोणले नेपालका दुई ठूला पहाड वा दुई ठूला अंशहरूलाई दर्शाउँछन्, जुन एक-आपसमा मिलेर एउटै देश बनेका छन् । यसले हामी सबै नेपाली जात, धर्म र समुदायको मानिसहरू मिलेर बस्नुपर्छ भन्ने एकताको सन्देश दिन्छ ।”

​बाजेले जुनेलीको टाउको सुम्सुम्याउँदै थपे, “यो झण्डा हिजोको बलिदानको सम्झना हो, आजको हाम्रो पहिचान हो र भोलिको आशाको प्रतीक हो । जबसम्म हामी यी रङ्ग, यो चन्द्र-सूर्य र यो आकारको अर्थ बुझेर आफ्नो देशलाई माया गर्छौं, तबसम्म यसले रातभरि यसरी नै धड्कन दिइरहनेछ ।”

​“त्यसोभए यो हल्लिएको हावाले होइन, देशभित्रको धड्कनले हो ?” जुनेलीले बुझेजस्तो गरी सोधिन् ।

​“बिल्कुल सही,” बाजेले हाँस्दै भने । “यो धड्कन हामी सबै नेपालीको हृदयबाट निस्केको राष्ट्रप्रेमको सामूहिक आवाज हो । जब हामी देशलाई माया गर्छौं, देशको लागि केही गर्छौं, तब यो झण्डा खुसीले हल्लिन्छ ।

यसको हरेक हलचलले हामीलाई भन्छ, ‘म तिमीहरूसँगै छु, तिमीहरूको पहिचान हुँ, तिमीहरू जागै छौ र सचेत छौ भने म पनि जागीरहन्छु ।’”

​“ती अनुहारहरू, जो मैले रातो कपडामा देखेँ,” जुनेलीले उत्साहका साथ भनिन्, “ती त हाम्रै सपनाहरू हुन्, हैन बाजे ?”

​बाजेले उनको टाउकोमा स्नेहले हात राखे, उनको अनुहारमा गर्वको भाव थियो- ​“हो, मेरी सानी,” बाजेले गहिरो सास फेरेर भने, “ती अनुहारहरू भनेका हामी हौँ । तिमी र म । हामी सबै नेपाली । जबसम्म तिमी असल काम गर्छ्यौ, पढ्छ्यौ र देशको सम्मान गर्छ्यौ, तबसम्म तिम्रो झण्डाको धड्कन कहिल्यै रोकिने छैन । हरेक पुस १ गते (झण्डा दिवसमा) हामीले यो धड्कनलाई सम्झनुपर्छ र यसलाई अझ बलियो बनाउनुपर्छ ।”

​चिसो रातमा पनि जुनेलीलाई अब न्यानो महसुस भयो । उनले झण्डातिर हेरिन्, जुन अझै बिस्तारै हलचल गरिरहेको थियो । अब उनलाई त्यो हलचल रहस्यमय लागेन, बरु त्यो त माया र गौरवको गीत गाएको जस्तो लाग्यो । उनले बुझिन्- राष्ट्रिय झण्डा हाम्रो पहिचान मात्र होइन, यो हाम्रो हृदयको धड्कन हो, जुन प्रेम र समर्पणले मात्र राती पनि जागृत रहन्छ ।

---

२०८२ पुस १ गते