'किशाेरावस्थाका परिवर्तनबारे हामीले कसरी जान्ने ?' (भिडियाे)

 

किशोरावस्था अत्यन्त संवेदनशील र ऊर्जाशील उमेर समूह हो । किशोरकिशोरीका चाहना, सोच र योजनाहरूले समाजको भविष्य निर्माण गर्ने आधार तय गर्दछ ।

किशोरकिशोरीहरूको जीवनशैली, आकांक्षा र उनीहरुले सामना गरिरहेका चुनौतीहरूलाई उनीहरुसँगकै संवादमार्फत उजागर गर्ने कार्यक्रम हो– किशोर आवाज ।

किशोर आवाजको पहिलो श्रृंखलामा हामीले कक्षा १० मा अध्ययनरत कृषा भुजु र कानुन विषयमा स्नातक अध्ययनरत स्मृति शर्मासँग कुराकानी गरेका छौं । 

नेपालमा किशोरकिशोरीहरूमा विदेश पढ्न जाने चाहना तीव्र रूपमा बढिरहेको छ । यो प्रवृत्तिका पछाडि केही प्रमुख कारणहरू पनि जोडिएका छन् । 

देशभित्रको शैक्षिक प्रणालीमा रहेका कमजोरी र सीमित अवसरका कारण किशोरकिशोरी गुणस्तरीय शिक्षा प्राप्त गर्न विदेश जान चाहन्छन् ।

विदेशको पढाइले करियर सम्भावनालाई फराकिलो बनाउने र अन्तर्राष्ट्रिय डिग्रीले रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्ने विश्वास उनीहरूको छ । त्यस सँगसँगै परिवार, समाज र साथीभाइबीचको प्रतिस्पर्धात्मक मानसिकताले पनि विदेश जाने चाहनामा प्रभाव पार्ने गरेको छ ।

‘विदेश गए मात्र सफलता मिल्छ’ भन्ने गलत सोचले यो प्रवृत्ति झनै बढाएको देखिन्छ । तर, स्मृति र कृषालाई भने विदेश जाने हुटहुटीले छोएको छैन । ‘यहीं कानुन विषय अध्ययन गरी भविष्यमा नाम चलेको अधिवक्ता बन्ने सोच छ,’ भक्तपुरस्थित काठमाडौं स्कुल अफ लमा अध्ययनरत स्मृति भन्नुहुुन्छ । 

कृषालाई पनि विदेश जाने कुरामा खासै रुचि छैन । ‘विदेश गएर एडजष्ट हुन गाह्रो हुन्छ, त्यसमाथि आफूले पढ्न चाहेको विषय यहीं पढ्न पाइहालिन्छ,’ भक्तपुरको मनोरम बोर्डिङ स्कुलमा अध्ययनरत कृषा भन्नुहुन्छ, ‘मलाई यहीं बसेर सिभिल इञ्जिनियरिङ पढ्ने मन छ ।’

किशोरावस्था जीवनको एउटा यस्तो चरण हो, जसमा शारीरिक, मानसिक र भावनात्मक परिवर्तनहरू हुन्छन् । तर, हाम्रो समाजमा किशोरावस्थाका यी परिवर्तनहरूलाई स्वाभाविक रूपमा स्वीकार गर्न अझै कठिनाइ छ ।
यो उमेरमा हुने शारीरिक परिवर्तनहरूबारे खुलेर कुरा गर्न समाज लजाउँछ । परिवार र विद्यालयले पनि यस विषयमा सकारात्मक दृष्टिकोण राख्न सकेको पाइँदैन ।

‘विद्यालयको कोर्समा किशोरावस्थाका परिवर्तनका विषयमा केही कुरा राखिएका छन् तर पढाउने बेलामा शिक्षक शिक्षिकाले सकेसम्म ती कुरालाई स्किप गर्न खोज्नुहुन्छ,’ स्मृति भन्नुहुन्छ, ‘यी कुरा त खुलस्त बुझाइदिनुपर्ने हो नि !’

कृषाले पनि किशोरावस्थाका बारेमा बाहिरैबाट र आफैंले खोजेर थाहा पाउनुभएको रहेछ । विद्यालय तहकाे पाठ्यक्रममा यस विषयमा खासै सिकाउने नगरिएको उहाँको गुनासो छ । 

किशोरकिशोरीहरूमा आत्मविश्वासको कमी, तनाव र सामाजिक दबाबका कारण भावनात्मक समस्या देखा पर्न सक्छ । यसलाई समाधान गर्न उनीहरूलाई खुला वातावरण प्रदान गर्न जरुरी छ । किशोरकिशोरीहरूले आफ्नो शरीरमा हुने परिवर्तनबारे विज्ञानसम्मत जानकारी पाउनुपर्छ । यसले उनीहरूलाई आफ्नो शारीरिक स्वास्थ्यप्रति सचेत बनाउन मद्दत गर्छ ।

यससँगै तनाव व्यवस्थापन, आत्मविश्वास अभिवृद्धि र सम्बन्ध निर्माणका सीपहरू सिकाउन विद्यालयले भूमिका खेल्नुपर्छ । किशोरकिशोरीहरू आफ्ना भविष्यका योजनाबारे धेरै चिन्तित हुन्छन् । उनीहरूको सोच र योजनाले देशकै विकासलाई प्रभाव पार्न सक्छ ।

अधिकांश किशोरकिशोरीको पहिलो प्राथमिकता भनेको आफ्नै देशमा बसेर केही गर्ने नै हुन्छ । उनीहरू कृषि, प्रविधि र व्यवसायका क्षेत्रमा नयाँ सोच ल्याउन चाहन्छन् । उनीहरु उद्यमशीलताप्रति आकर्षित छन् । नयाँ स्टार्टअप खोल्ने, सामाजिक उद्यम सञ्चालन गर्ने जस्ता कुरामा उनीहरूको झुकाव देखिन्छ । 

देशभित्रै गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गर्न शिक्षाको प्रणालीमा सुधार गर्नुपर्छ । व्यावसायिक शिक्षाको प्रवर्द्धन गरेर रोजगारीको सम्भावना बढाउन सकिन्छ । सीपमूलक तालिम दिएर उनीहरूको क्षमता अभिवृद्धि गर्न सकिन्छ । 

किशोर–किशोरीहरूको चाहना, आकांक्षा र चुनौतीहरूलाई गम्भीरतापूर्वक लिन जरुरी छ । उनीहरूका समस्या समाधान गर्न र भविष्यप्रति उत्साहित बनाउन समाज र सरकारले प्रयास गर्नुपर्छ ।