किताबरहित शुक्रबार : रैथाने सीप सिक्दै विद्यार्थी (भिडियाे)

भाइबहिनीहरू सुन्नु भएकै होला– सीप भए भोकभोकै रहनु पर्दैन । ज्ञानको राजा भनेकै सीप हो । देशलाई चिन्न हातमा सीप र आँतमा माया हुनुपर्छ । 

धेरै पाठ्यपुस्तकहरू तपाईंहरूका हातमा छन् । ती ज्ञानका लागि हुन् । किताबले व्यवहार सिकाउँदैन । किताबको कुरा पढ्न स्कुल जानुपर्छ । व्यवहार सिक्न घर, समाजमा रहनु पर्छ भन्ने धारणा छ । 

तर पनि घर, समाजमा सिकेको कुरा स्कुलमै सिक्न पाउँदा अझ राम्रो हुन्छ भन्ने चौतर्फी अभ्यासले प्रमाणित गरेको छ । सहरदेखि गाउँघरसम्म हरेकजसो विद्यालयले परम्परागतदेखि अत्याधुनिक प्रविधिका सीपहरू बालबालिकालाई सिकाउने क्रम बढेको छ । 

यही क्रममा ओखलढुंगाकाे मानेभन्ज्याङस्थित श्री भगवती माध्यमिक विद्यालय मानेभन्ज्याङका साथीहरूले पहिलो पटक २०८१ मंसिर ७ गते किताबबिहीन खुसियाली शुक्रबार (बुक फ्री फ्राइडे) मनाउनुभयो । यो स्कुल ओखलढुंगा जिल्ला सदरमुकाम दक्षिणकाे मानेभन्ज्याङ गाउँपालिका–५ मुकाममा रहेको छ । बाल कक्षादेखि कक्षा १२ सम्म पठनपाठन हुँदै आएको विद्यालयमा करिब ६ सय जना अध्ययनरत हुनुहुन्छ । 

सीप सिकाइमा लगभग ४ सय ४८ जना विद्यार्थी साथीहरू जुट्नुभएको थियो । ‘बुक फ्री फ्राइडे’मा उहाँले विभिन्न आठओटा रैथाने सीपको अभ्यास गर्नुभयो । बाल कक्षादेखि कक्षा ५ सम्मका विद्यार्थीले कागजबाट विभिन्न सामग्री निर्माण गर्ने सीप सिक्नुभयो ।

कक्षा ६ देखि १२ सम्मका विद्यार्थी दाजुदिदीहरू आफ्ना रुचीअनुसार केस कटाइ, धुवाँरहित चुल्हो निर्माण, चोया, पात, खर, मकैका खोस्टा, परालबाट बन्ने विभिन्न सामग्री र बत्ती कात्ने सीपको अभ्यास गर्नुभयो । विद्यार्थीले दाम्लो, नाम्लो, डोरी, पिरा, टपरी, ठहर, दुना, बोहता, डोको, पेरुङ्गोजस्ता सामग्रीहरू बुन्नु, उन्नुभएको थियो । 

प्रत्येक सीपमा दुई–दुईजना शिक्षक सहजकर्ताका रूपमा सहभागी हुनुहुन्थ्यो । आफ्नै घर तथा स्थानीय स्तरमा पाइने आवश्यक सामग्री, कैंची, काँगियो, चोया, पात, बाबियो, खोस्टा, कपास र पुराना कागजलगायतका सामग्री जुटाइएको थियो । ती सामग्री सीपगत समूह शिक्षक तथा विद्यार्थी स्वयंले व्यवस्थापन गर्नुभएको शिक्षक बुद्धिबहादुर राईले जानकारी दिनुभयो । 

विद्यार्थीद्वारा शिक्षकको केस कटाइबाट कार्यक्रम सुरु भएको थियो । सुरुमा कक्षा १० का समीर दर्नालले कक्षा ८ का सानुराम रुचालको कपाल काटिदिनुभयो । त्यसैगरी कक्षा ११ का दीपेन्द्र राईले कक्षा ७ का दिवाध्वज राईको र कक्षा १२ का मोहन राईले शिक्षक तिलबहादुर अधिकारीको कपाल काटिदिनुभएको थियो । विद्यालयमै केस काट्ने सीप भएका विद्यार्थीबाट कटाउन थालेपछि अबदेखि बजारमा लामवद्ध भएर पैसा तिरेर कटाउनुपर्ने बाध्यता हटेको प्रधानाध्यापक नारायणप्रसाद बास्तोलाले बताउनुभयो । ‘विद्यार्थी भाइबहिनीहरूलाई जीवनोपयोगी सीप सिकाइ बढावा दिनु हाम्रो उद्देश्य हो,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘यो रैथाने सीप भनिए हो र यसले स्वावलम्बी बनाउने छ ।’

विद्यार्थीद्वारा निर्माण गरिएको सीपकलालाई सामुहिक प्रदर्शनीमा राखिएको थियो । प्रदर्शनी कार्यक्रममा अभिभावक, विद्यालय व्यवस्थापन समिति, शिक्षक अभिभावक संघ र मानेभन्ज्याङ गाउँपालिकाका शिक्षा शाखा प्रमुखको उपस्थिति रहेको थियो । विद्यालय व्यवस्थापन समितका अध्यक्ष रामकुमार राईले विद्यार्थीद्वारा निर्मित सामग्री अवलोकनपछि खुसी हुँदै सम्पूर्ण शिक्षक तथा विद्यार्थीहरूलाई धन्यवाद व्यक्त गर्नुभयो । 

समीक्षात्मक कार्यक्रममा गाउँपालिका शिक्षा शाखा प्रमुख भरत खतिवडाले सिर्जनात्मक कार्यक्रम आयोजना गर्न हौसला प्रदान गर्दै जिल्लामै यो कार्यक्रम पहिलो भएको बताउनु भएको थियो ।

विद्यालयको वाष्किि कार्यतालिका अनुसार हरेक शुक्रबार अतिरिक्त क्रियाकलापहरू हुँदै आएको छ । ‘बुक फ्री फ्राइडे’ कार्यक्रम वर्षमा तीनवटा हुने तालिका छ । त्यसअनुसार गत असोज ११ गते यो कार्यक्रम हुनुपर्ने थियो । तर देशमा अविरल वर्षा, बाढी र पहिरोका कारण स्थगित गरिएको थियो । अब माघ २५ गते ‘खाना मेला’ हुनेछ भने फागुन २३ गते ‘सीप सिकाइ’को हुनेछ । 

राष्ट्रगानका रचयिता व्याकुल माइलाको स्कुल

जनतालाई २०१७ सालमा राष्ट्रिय प्राइमरी स्कुलका रूपमा स्थापित यस विद्यालयलाई मानेभन्ज्याङ गाउँपालिकाले नमुना विद्यालयका रूपमा विकास गरेको छ । विद्यालयले ६४ वर्षको यात्रा पूरा गर्दा सम्ममा विद्यालयबाट सयौं विद्यार्थीले एसएलसी तथा एसईई उत्तीर्ण गरेका छन् । यही श्री भगवती माध्यमिक विद्यालयबाट राष्ट्रगानका रचनाकार व्याकुल माइलाले २०४६ सालमा एसएलसी उत्तीर्ण गर्नुभएको थियो । 

यसैगरी वर्तमान संघीय संसद राज्य व्यवस्था तथा सुशासन समितिका सभापति माननीय रामहरि खतिवडाले यही विद्यालयबाट २०४१ एसएलसी पहिलो ब्याचमा उत्तीर्ण गर्नुभएको थियो । 

विद्यालयले आफ्नो हीरक जयन्तीमा ‘भगवती स्मारिका’को दुई अंक (२०७७ र २०७८) प्रकाशित गरेको छ । नमुना विद्यालयका रूपमा विकास गर्न विभिन्न संघसंस्थाले सहयोग गर्दै आएको प्रधानाध्यापक बास्तोलाले जानकारी दिनुभएको छ । जसमा केरेन र साथी नेपाल संस्थाको सहयोगमा बालमैत्री कक्षा व्यवस्थापन, शिक्षक तालिम दिने गरेका छन् । 

यस्तै पहार ट्रस्ट नेपालको सहयोगमा व्यवस्थित पुस्तकालयको व्यवस्था रहेको छ । उत्कृष्ट पाठक विद्यार्थीलाई पुरस्कारको व्यवस्था छ । गोरखा वेलफेयर ट्रस्टको सहयोगमा भव्य आधुनिक भवन निर्माण गरिएको छ ।