चेस : बालमस्तिष्ककाे विकासमा गहिराे प्रभाव पार्ने खेल (भिडियाे)

चेसलाई ‘राजाहरूको खेल’ भनेर चिनिन्छ । बालबालिकाको बौद्धिक विकासका लागि यो महत्वपूर्ण साधन पनि हो । यो खेलले मनोरञ्जन त प्रदान गर्छ नै, बालबालिकाको मस्तिष्कको विकासमा पनि गहिरो प्रभाव पार्छ ।

डिजिटल युगमा खेलकुदको परिभाषा अक्सर भिडियो गेम र अन्य अनलाइन गतिविधिहरूसम्म सीमित छ । चेसले चाहिँ बालबालिकालाई तार्किक, रणनीतिक र बौद्धिक रूपमा समृद्ध बनाउने अवसर दिन्छ ।

चेस यस्तो खेल हो, जसमा ध्यान, धैर्यता, र रणनीतिक सोच आवश्यक पर्छ । यी गुणहरू बालबालिकामा विकास भएमा उनीहरू भविष्यमा ठूलो आत्मविश्वासका साथ जटिल समस्या समाधान गर्न सक्षम हुन्छन् । बालबालिकाका लागि यो खेलले दीर्घकालीन रुपमा ठूलो फाइदा पु¥याउन सक्छ ।

चेस खेल्न बालबालिकाले लामो समयसम्म ध्यान केन्द्रित गर्नुपर्ने हुन्छ । चेसका गोटीका चालहरूसँगै उनीहरूले आफ्नो निर्णयप्रतिको जिम्मेवारी लिन्छन्, जुन निर्णय गर्न धैर्यता आवश्यक हुन्छ । यसले बालबालिकालाई अन्य क्षेत्रमा पनि सहनशील र धैर्यवान बन्न मद्दत गर्दछ ।

चेसमा बालबालिकालाई भविष्यका चालहरूको योजना बनाउन सिकाइन्छ । कुनै खेल जित्नका लागि उनीहरूले आफ्नो चाल मात्रै होइन, प्रतिस्पर्धीको चाल पनि अनुमान गर्नुपर्छ । यसले उनीहरूलाई जटिल परिस्थितिहरूमा पनि सोचेर निर्णय गर्न सक्षम बनाउँछ ।

चेसले बालबालिकालाई सिर्जनात्मक हुन सिकाउँछ । खेलको बीचमा समस्या आउँदा उनीहरूले नवीन समाधानहरू खोज्नुपर्ने हुन्छ । साथै, तार्किकतामा आधारित चालहरूको आवश्यकता पनि हुन्छ ।

चेस मा चाँडो निर्णय लिँदा हार्नुपर्छ भन्ने डरले बालबालिकालाई अनुशासनमा रहन सिकाउँछ । उनीहरूले आफ्नो चालका बारेमा गहिरो सोच्ने र विरोधीको चालबारे पनि जानकारी राख्ने बानी बनाउँछन् । यसले उनीहरूको आत्म–नियन्त्रण र अनुशासनमा सुधार ल्याउँछ, जुन विद्यालय र व्यक्तिगत जीवनमा पनि लागू गर्न सकिन्छ ।

चेस रणनीतिक खेल हो, जहाँ हरेक चाललाई एक समस्याजस्तो मान्न सकिन्छ । बालबालिकाले फरक–फरक तरिकाले समस्यालाई विश्लेषण गरेर समाधान खोज्छन् । यसले उनीहरूको समस्या समाधान गर्ने क्षमतालाई धेरै बलियो बनाउँछ ।

अरु खेलमा जस्तै चेसमा पनि जित र हार हुन्छ । यो खेलले बालबालिकालाई सकारात्मक रूपमा प्रतिस्पर्धा गर्न सिकाउँछ । हारलाई एक पाठको रूपमा स्वीकार्न प्रोत्साहन दिन्छ । यसले भविष्यमा उनीहरूलाई पराजयको सामना गर्दा निराश नभई अगाडि बढ्न प्रेरणा दिन्छ ।

चेसका यस्ता धेरै फाइदाका कारण विश्वभरका विभिन्न विद्यालय र शैक्षिक संस्थाले यस खेललाई आफ्नो पाठ्यक्रममा समावेश गर्न थालेका छन् । बालबालिकालाई चेस सिकाउने विशेष कक्षाहरू सञ्चालन गर्ने चलनले गति लिइरहेको छ । नेपालमा पनि केही विद्यालयले चेसलाई अतिरिक्त क्रियाकलापको रूपमा प्रस्तुत गरेका छन् । यो केवल अतिरिक्त क्रियाकलापमात्र होइन, बरु शिक्षण विधिको एक प्रभावकारी हिस्सा बन्ने क्रममा छ ।

नेपाल चेस महासंघ र अन्य चेस संस्थाहरूले पनि विभिन्न प्रतियोगिता र प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजना गरिरहेका छन् । यी प्रतियोगिताहरूले बालबालिकालाई चेस खेलको माध्यमबाट देश र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा आफ्नो प्रतिभा देखाउने अवसर प्रदान गर्छन् । अभिभावकले पनि चेस एकेडेमी र क्लबहरूमा बालबालिकालाई दर्ता गराएर उनीहरूको खेल कौशललाई अगाडि बढाउन मद्दत गर्न सक्छन् ।

काठमाडाैंको थापाथलीमा रहेको हिमालयन चेस एकेडेमीले बालबालिकालाई चेस सिकाउँदै आएको छ । याे एकेडेमीकी संस्थापक माेनालिसा खम्बु हुनुहुन्छ । उहाँ चेसकाे पूर्व राष्ट्रिय खेलाडी पनि हुनुहुन्छ ।   

चेस सिक्न सुरूवातमा केही साधारण नियमहरू बुझ्नुपर्छ । बालबालिकाका लागि यी नियमहरू एकदम सरल र बुझ्न सजिला हुन्छन् । अभिभावकहरूले बालबालिकालाई घरमै चेस सिकाउन सक्छन्, जहाँ परिवारकै सदस्यहरूसँग मिलेर खेल्न सकिन्छ ।

साथै, अनलाइन प्लेटफर्महरू र चेस एप्लिकेसनहरूमार्फत पनि सजिलैसँग चेस सिक्न सकिन्छ । चेस केवल एउटा खेलमात्र होइन, जीवनको पाठशालासमेत हो ।