आज संविधान दिवस

भाइबहिनीहरू आज नेपालको संविधान दिवस हो । तपाई‌ंहरु सबै जनालाई संविधान दिवसको शुभकामना ।

नेपालको संविधान २०७२ असोज ३ गते राजपत्रमा प्रकाशन भई जारी भएकोले यो दिनलाई संविधान दिवसका रूपमा मनाइएको हो । नेपाल संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र घोषणा भएपछि जारी भएको यो पहिलो संविधान हो । 

‘संविधान’को अर्थ देशका सम्पूर्ण कानुनको मूल स्रोत अथवा राज्य, राष्ट्र कुनै उच्च संस्था आदिको सङ्घटन, विघटन, सञ्चालन, स्थगन आदिको व्यवस्था गर्ने नियमहरू लेखिएको मूल विधान, मूल कानुन हो । 

बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुधार्मिक, बहुसांस्कृतिक तथा भौगोलिक विविधतायुक्त विशेषतालाई आत्मसात् गरी विविधताबीचको एकता, सामाजिक सांस्कृतिक ऐक्यबद्धता, सहिष्णुता र सद्भावलाई संरक्षण एवं प्रवर्द्धन गर्न यो संविधान बनेको हो । 

मुलुकको पहिलो प्रधानमन्त्री जङ्गबहादुरले नेपालमा वि.सं. १९१० मा मुलुकी ऐन जारी गर्नुभएको थियो । त्यो ऐन जातीय भेदभावमा आधारित थियो । 

नेपालमा २००७ सालमा प्रजातन्त्रको घोषणा भयो । त्यसपछि २००८ सालमा अन्तरिम संविधान लागू भएको थियो । अन्तरिम संविधान लागू भएको आठ वर्षपछि २०१५ सालमा नेपाल अधिराज्यको संविधान जारी भएको थियो । 

यसै संविधानअनुसार पहिलो पटक देशमा आमनिर्वाचन भयो । आमनिर्वाचनबाट बिपी कोइराला जननिर्वाचित पहिलो प्रधानमन्त्री बन्नुभयो । 

त्यो सरकारलाई विघटन गरेपछि पञ्चायत लागू भयो । २०१९ सालमा नेपालको संविधान जारी भयो । २०४६ सालमा जनआन्दोलन भयो । उक्त आन्दोलबाट पञ्चायतको अन्त्य भयो । त्यसपछि २०४७ कात्तिक २३ गते नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ जारी भएको थियो । 

उक्त संविधान कार्यान्वयन हुँदै गर्दा देशमा माओवादीको सशस्त्र संघर्ष सुरु भयो । २०५८ जेठ १९ गते दरबार हत्याकाण्ड भयो । दरबार हत्याकाण्डमा राजा वीरेन्द्रको वंश नाश भयो । राज्यसत्ताको बागडोर राजा ज्ञानेन्द्रको हातमा गयो ।

सशस्त्र जनयुद्धमा रहेका माओवादी र सात राजनीतिक दल तथा नागरिक समाज मिलेर २०६२/६३ को जनआन्दोलन भयो । फलस्वरुप संवैधानिक राजतन्त्रको अन्त्य भयो । त्यसपछि नेपालको अन्तरिम संविधान २०६३ जारी गरियो । यही संविधानबमोजिम २०६५ सालमा संविधानसभाबाट राजतन्त्रको अन्त्य गरेर गणतन्त्र स्थापना भएको घोषणा गरियो ।

२०७२ असोज ३ मा  दाेस्रो संविधानसभाबाट पारित नेपालकाे स‌विधान २०७२ राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवले जारी गर्नुभएको हो ।

यो संविधानको प्रस्तावनामा संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक शासन व्यवस्थाको माध्यमद्वारा दिगो शान्ति, सुशासन, विकास र समृद्धिको आकांक्षा पूरा गर्न संविधान सभाबाट पारित गरी यो संविधान जारी गर्दछौँ भनी लेखिएको छ ।

यो संविधानलाई ३५ भागमा विभाजन गरिएको छ । यसको ३०८ धारा रहेका छन् । संविधानको भाग–३ मा मौलिक हक र कर्तव्य उल्लेख गरिएको छ । यसैअन्तर्गत धारा ३९ मा बालबालिकाको हक उल्लेख छ । 

 

याे पनि पढ्नुहाेस् :

संविधानमा बालबालिकासम्बन्धी प्रावधान