विज्ञान प्रविधिकाे अनुसन्धानका लागि १ अर्बको कोष स्थापना गर्ने घाेषणा

आज १२औं राष्ट्रिय विज्ञान दिवस हो । दिवसका लागि यस वर्ष शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयलले ‘विज्ञान तथा प्रविधि : विकास र उत्पादन वृद्धि’ आदर्श वाक्य तय गरेको छ । 

मन्त्रालयका सचिव विश्वबाबु पुडासैनीले दिनुभएकाे जानकारीअनुसार कृषि तथा औद्योगिक उत्पादन, उत्पादकत्व अभिवृद्धि र दीगो पूर्वाधार विकासलाई मन्त्रालयले प्राथमिकतामा राखेकोे छ ।

दिवसका अवसरमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले ‘समृद्ध नेपाल, सुखी नेपाली’को राष्ट्रिय आकाङ्क्षा पूरा गर्न विज्ञान तथा प्रविधि क्षेत्रको भूमिका महत्वपूर्ण हुने बताउनुुभएको छ । शुभकामना सन्देश जारी गर्दै उहाँले विज्ञानको संसारमा हाम्रो आफ्नै वैज्ञानिक खोज परम्परालाई पुनःजागृत गर्नुपर्नेमा जोड दिनुुभएको छ ।

दिवसकै अवसरमा आयाेजित कार्यक्रममा शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधिमन्त्री विद्या भट्टराईले विज्ञान र प्रविधिको अनुसन्धान र नवप्रवर्तनका लागि एक अर्बको विशेष कोष स्थापना गर्ने घाेषणा गर्नुभएको छ । 

'विज्ञान तथा प्रविधिको अनुसन्धान तथा नवप्रवर्तनका लागि विशेष कोषको स्थापना गरी सञ्चालन गर्न देशको बजेटको २ प्रतिशत रकम छुट्याउने नीति रहेको छ,' उहाँले भन्नुभयाे, 'वार्षिक पुँजीगत बजेटको एक प्रतिशत रकम अनुसन्धान र विकासका लागि छुट्याएर एक अर्बको अनुसन्धान र विकास कोष स्थापना गर्ने योजना रहेको छ ।' 

मन्त्री भट्टराईले वर्तमान युग विज्ञान प्रविधिको युग भएकाले समस्त वैज्ञानिकले आधुनिक प्रविधि र रैथाने प्रविधिलाई एकसाथ प्रबर्द्धन  गरी  राष्ट्रिय उत्पादन बढाउनु तथा विद्यार्थीलगायत सबैमा डिजिटल साक्षरता विकास गर्नु आवश्यक भएको बताउनुभयाे ।

अब विश्वविद्यालय एवम् निजी तथा सरकारी अनुसन्धान संस्थामा भएका अनुसन्धानका उपलब्धिलाई व्यवसायीकरणका लागि सहजता प्रदान गर्न तथा उद्योग र पूर्वाधार क्षेत्रमा रहेका समस्याको समाधानका विषयमा अनुसन्धान गर्न एकेडेमिया–निजी क्षेत्रको इन्टरफेसको रूपमा कार्य गर्न उहाँले अनुरोध गर्नुभयो ।

दिवसको सन्दर्भमा स्थानीय तह, विद्यालय र अन्य निकायका प्रतिनिधिहरूबीच कृत्रिम बौद्धिकता (एआई/आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्सी) को उपयोग विषयमा छलफल गरिएको छ । 

बायोटेक्नोलोजी समाज नेपालले चितवनमा केराको रेसाबाट सामग्री निर्माण तालिम सञ्चालन गरेको छ । रोबोटिक एसोसियसन नेपालले ‘रोबोटिक्स एण्ड  एआई इन इन्डस्ट्रिय एण्ड म्यानुफेक्चरिङ’ विषयक वेबिना आयोजना गरेको छ ।

‘हिजोका अनुसन्धानहरू व्यक्ति केन्द्रित भए,’ सचिव पुडासैनीले मन्त्रालयमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा भन्नुभयो, ‘विज्ञान विषयको प्रवर्द्धनसँग जोड्दै अब समग्र आर्थिक अवसरसँग जोडिने छ ।’ 

विज्ञान तथा प्रविधिको महत्त्वलाई आत्मसात गर्दै यस क्षेत्रमा भएका अध्ययन, अनुसन्धान र खोजमूलक विषयको प्रचार प्रसार गरी समुदायलाई सुसूचित गराउन र वैज्ञानिक तथा नव प्रतिभालाई प्रोत्साहन गर्न सरकारले २०६९ सालदेखि राष्ट्रिय विज्ञान दिवस मनाउँदै आएको छ ।